- D vitamini yağda çözünebilen vitaminler grubunda bulunur ve bu nedenle vücutta depo edilebilir (1). Güneş ışığı vasıtasıyla deri üzerinde sentezlenebileceği gibi hayvansal veya bitkisel besin maddeleri ile de vücuda alınabilir.
D Vitamini İhtiyacı Nasıl Karşılanır?
- Bitkisel kaynaklı D vitamini ergokalsiferol (D2) olarak adlandırılırken, hayvansal gıdalar ile alınan D vitamini ise kolekalsiferol (D3) olarak adlandırılır (2). Deriden güneşin ultraviyole ışınları ile üretilen D vitamini formu da hayvansal gıdaların içeriğinde bulunan D3 yani kolekalsiferol formudur. (2)
D vitamini oluştuktan sonra vücut fonksiyonlarında görev alabilmesi için aktif hale geçmesi gerekir ve bu aktifleşme işlemi sırasıyla önce karaciğer daha sonrasında da böbrekte gerçekleşir (2).
D vitamini kalsiyum emiliminin düzenlenmesinde görev alması sebebiyle kemik gelişimi üzerinde etkilidir (3,4). Bu fonksiyonu dışında B ve T lenfositler gibi çeşitli bağışıklık hücreleri ile de etkileşime girer ve bu durum D vitamini ve bağışıklık sistemi arasındaki ilişkiye işaret eder (4).
D Vitamini Eksikliği
- Güneş ışığından yeterli düzeyde yararlanamayan kişiler, yaşlılar, hamile kadınlar ve çocuklar, D vitamini eksikliğinin ortaya çıkmasına dair risk grubunda yer alır (2). D vitamini eksikliği sonucu oluşan belirti ve bulgular eksikliğin derecesi ve bu duruma kişinin vücudunun verdiği yanıta göre değişkenlik gösterir.
Çocuklarda D vitamini eksikliği sonucu ortaya çıkan kemik ağrıları, dişlerin daha zor çıkması ve çıkmasının gecikmesi ile büyüme geriliğinin görülmesi, raşitizm bulguları olarak adlandırılır (2). Yetişkinlerde D vitamini eksikliğinin meydana gelmesi durumunda ise oluşabilecek belirti ve bulgulara kas güçsüzlüğü, kemik ağrısı ve zorlanarak hareket etme örnek olarak verilebilir (2).
Vitamin D eksikliği, iskelet sistemi rahatsızlıkları, kalp damar hastalıkları, çeşitli kanser türleri ve otoimmün hastalıklar ile ilişkili olabilir (5).
D vitamini seviyesinin azalması halinde kan ve kemiklerdeki kalsiyumun düzenlenmesinde görev alan bir diğer hormon olan parathormon (paratiroid bezinden salgılanır) düzeyleri yükselebilir (1). Yüksek parathormon seviyesi kemiklerde yer alan kalsiyumun kan dolaşımına geçmesine neden olur. Kemikte kalsiyum miktarının azalması sonucunda kemiklerin yoğunluğunda da azalma meydana gelir ve bu durum osteopeni olarak adlandırılır. Normal D vitamini seviyeleri varlığında parathormon düzeyleri de normal seviyesinde seyreder (1).
Kemiklerin mineralizasyonunun korunması ve kırık oluşma riskinin azalmasına destek sağlanması, D vitamini faydaları arasında bulunur (1).
D Vitamini ve Bağışıklık Sistemi Arasındaki İlişki
- Otoimmün hastalıklar bağışıklık sisteminin yabancı hücre ve mikroorganizmalar yerine vücut dokularına saldırması sonucu meydana gelen rahatsızlıklardır (5). Bu tarz hastalıklarda savunma hücreleri tarafından üretilen antikorlar hedef aldığı dokuda harabiyete neden olur (5).
Otoimmün hastalıkların ortaya çıkışında genetik yatkınlık ile çevresel faktörlerin etkileşiminin etkili olduğu düşünülmektedir (5). Yapılan epidemiyolojik çalışmalar sonucu D vitamini eksikliği ile tip 1 şeker hastalığı, multiple skleroz, lupus, romatoid artrit ve enflamatuvar barsak hastalıkları arasında ilişki olduğu görülmüştür (5).
Otoimmün hastalığa sahip kişilerde D vitamini seviyelerinin düşük olarak tespit edilmesi, D vitamini ve bağışıklık arasındaki ilişkinin varlığına işaret eder (5).
D vitamini hem doğuştan gelen hem de sonradan kazanılan bağışıklık yanıtlarının oluşturulmasında etkilidir (4). D vitamini eksikliğinde bağışıklık yanıtı fonksiyonlarında meydana gelen değişiklikler sonucu enfeksiyon hastalıklarına olan yatkınlıkta da artış meydana gelir (4).
Düşük D vitamini seviyeleri varlığında enfeksiyon hastalığının seyrinin kötüleşmesi, özellikle böbrek yetmezliğinin son dönemindeki kişilerde önemlidir (5). Aynı zamanda kan dolaşımında bulunan D vitamini seviyesinin düşük olması ile mevsimsel grip gibi virüslere bağlı oluşan üst solunum yolu enfeksiyonlarının görülmesi arasında da bağlantı bulunur (5).
2020530-EIP321-Magnesium Citrate 200 mg & Vitamin D / 60 tablet1
Referanslar
- ‘http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_8127/71-74.pdf’
- ‘https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/394047’
- ‘https://www.healthline.com/health/food-nutrition/benefits-vitamin-d’
- ‘https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3166406/#:~:text=Vitamin%20D%20can%20modulate%20the,an%20increased%20susceptibility%20to%20infection.’
- ‘https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3738984/’
